W dniach 9–10 sierpnia 2025 roku odbyły się uroczystości upamiętniające ppor. Juliana Wierzbickiego ps. „Roman" oraz żołnierzy Oddziałów Partyzanckich AK Obwodów Suwałki i Augustów.
Julian Wierzbicki urodził się 16 lutego 1916 r. W młodości aktywnie działał w harcerstwie, uprawiał sport, najlepsze wyniki osiągając w pływaniu. Idąc w ślady ojca Michała Wierzbickiego, z zawodu leśnika, ukończył Szkołę Leśną w Żyrowicach. Po jej ukończeniu i odbyciu stażu został zatrudniony w Nadleśnictwie Serwy jako leśniczy w leśnictwie Lipki. Po wybuchu wojny w 1939 r., służył w plutonie leśników w batalionie KOP. Po ucieczce z internowania wrócił do pracy jako leśnik w leśnictwie Busznica, a następnie Podnowinka. Od 1940 r. włączył się do pracy konspiracyjnej, jesienią następnego roku wśród mieszkańców wsi Nowinka, Szczebra i Szczepki powstała pierwsza placówka ZWZ „Szczebro-Olszanka". Wyznaczony na jej komendanta, Julian Wierzbicki, zorganizował, uzbroił i przeszkolił do walki pluton żołnierzy. Ukończył w tym czasie konspiracyjną Szkołę Podchorążych i awansował do stopnia starszego kaprala podchorążego. Zdekonspirowany przez agentów gestapo, chroniąc się przed aresztowaniem, w listopadzie 1942 r. odszedł z grupą ośmiu osób do Puszczy Augustowskiej, tworząc pod Szczepkami pierwszy obóz partyzancki „Roman".
Jego oddział przeprowadził wiele udanych i brawurowych akcji. Do ważniejszych można zaliczyć: dwukrotne odbicie z suwalskiego szpitala więziennego przetrzymywanych tam partyzantów, zniszczenie torów kolejowych za stacją Blizna, atak na nadleśnictwo w Szczebrze, na posterunek ochrony kolei w Szczepkach, na posterunek żandarmerii w Wychodnym i Suchej Rzeczce. Był dowódcą oddziału stanowiącego podstawę odtwarzanego w ramach akcji „Burza" 3 Pułku Szwoleżerów AK. Zginął zastrzelony 8 sierpnia 1944 r.
Dzień pierwszy – memoriał strzelecki i rajd rowerowy
Obchody rozpoczęły się II Memoriałem Strzeleckim ppor. Juliana Wierzbickiego „Romana" na strzelnicy w Klonownicy. Zawody przeprowadził i zorganizował Augustowski Klub Strzelecki „Krechowiak", a puchary ufundował Starosta Augustowski Piotr Rusiecki. Uczestnicy rywalizowali w konkurencjach długiej i krótkiej broni bocznego zapłonu.
Wyniki:
- I miejsce – Zdzisław Omelianiuk – 197,00 pkt.
- II miejsce – Krzysztof Borawski (AKS „Krechowiak") – 194,00 pkt.
- III miejsce – Mirosław Zawadzki (AKS „Krechowiak") – 194,00 pkt.
- Dodatkowo przyznano dwa puchary specjalne:
- Najlepsze Oko wśród Pań – Joanna Harmuszkiewicz (AKS „Krechowiak") – 187,00 pkt.
- Najlepsze Oko wśród Juniorów – Hubert Bucewicz – 186,00 pkt.
Kolejnym punktem programu był II Rajd Rowerowy „Szlakiem Romana", wytyczonym w 2024 roku na terenie Gminy Nowinka i Nadleśnictwa Szczebra. Trasa liczyła około 20 km i w większości wiodła przez lasy Puszczy Augustowskiej. Rajd rozpoczął się złożeniem kwiatów pod pomnikiem Oddziału Partyzanckiego 3 Pułku Szwoleżerów AK w Nowince. W przejeździe wzięło udział kilkudziesięciu uczestników w różnym wieku.
Podczas rajdu zatrzymywano się przy tablicach informacyjnych, gdzie rtm. kaw. och. Piotr Szakacz przybliżył historię oddziału „Romana" i jego dowódcy. Szczególnie poruszający był przystanek w miejscu śmierci ppor. Wierzbickiego – przy kamieniu pamiątkowym odsłoniętym w 2019 roku z inicjatywy Tomasza Kiełczewskiego, kierownika Muzeum Ziemi Augustowskiej. Złożono w tym miejscu kwiaty, zapalono znicze oraz odmówiono modlitwę. Rajd zakończył się dekoracją uczestników przed Gminnym Ośrodkiem Kultury w Nowince. Medale i dyplomy wręczyli: Wójt Gminy Nowinka Teresa Strękowska, Dyrektor GOK Joanna Skrzekut oraz rtm. kaw. och. Piotr Szakacz.
Dzień drugi – modlitwa, apel pamięci i bieg patriotyczny
10 sierpnia rozpoczęto od złożenia kwiatów na grobie rodzinnym ppor. Wierzbickiego. Przy mogile bohatera, w asyście warty honorowej Wojska Polskiego, zgromadzili się goście oficjalni, żołnierze, kawalerzyści oraz rodzina „Romana". Wspomnieniem o dziejach familii Wierzbickich podzielili się Elżbieta Szpalerska (rodzina „Romana") oraz Danuta Kaszlej z Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie. Następnie w kaplicy cmentarnej w Szczebrze odprawiono nabożeństwo w intencji ppor. Juliana Wierzbickiego w 81. rocznicę jego śmierci oraz poległych, pomordowanych i zmarłych żołnierzy Oddziałów Partyzanckich AK Obwodów Suwałki i Augustów. Liturgii przewodniczył ks. kanonik Mieczysław Załuska.
W nabożeństwie uczestniczyły poczty sztandarowe 1. Batalionu Zmechanizowanego Szwoleżerów Mazowieckich z 15. Giżyckiej Brygady Zmechanizowanej oraz Szkoły Podstawowej im. Powstańców Styczniowych z Nowinki. Obecni byli licznie zebrani parafianie, przedstawiciele władz centralnych i samorządowych oraz zaproszeni goście, w tym: Posłowie na Sejm RP Jarosław Zieliński i Jacek Niedźwiedzki, Piotr Rusiecki – Starosta Augustowski, członkowie Zarządu Powiatu – Maciej Zdancewicz i Waldemar Jedliński, Mieczysław Sobolewski – Radny Rady Powiatu w Augustowie, Wójt Gminy Nowinka Teresa Strękowska, Przewodniczący Rady Gminy Nowinka Jerzy Kłoczko, Nadleśniczy Nadleśnictwa Szczebra Marek Masłowski, kierownik Muzeum Ziemi Augustowskiej Tomasz Kiełczewski, Karol Chodkiewicz reprezentujący Nadleśnictwo Augustów, Danuta i Zbigniew Kaszlej z Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie, Jarosław Szlaszyński oraz dowódca Szwadronu Honorowego 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich rtm. kaw. och. Piotr Szakacz. Po mszy św. głos zabrał Poseł na Sejm RP Jarosław Zieliński. Następnie uczestnicy, w asyście pocztów sztandarowych i żołnierzy WP, przeszli na cmentarz, gdzie złożono kwiaty i zapalono znicze. Danuta i Zbigniew Kaszlej poprowadzili „Szlak Pamięci", opowiadając o żołnierzach oddziału „Romana" spoczywających na tamtejszej nekropolii.
Uroczystość w Upustku
O godzinie 12:00 przed pomnikiem w Upustku rozpoczęła się uroczystość główna z udziałem kompanii honorowej 1. Batalionu Zmechanizowanego Szwoleżerów Mazowieckich z 15. Giżyckiej Brygady Zmechanizowanej – jednostki dziedziczącej tradycje 3. Pułku Szwoleżerów, który w ramach akcji „Burza" odtworzył oddział „Romana". Przemówienia wygłosili: Wójt Gminy Nowinka Teresa Strękowska, Poseł na Sejm RP Jacek Niedźwiedzki, Starosta Augustowski Piotr Rusiecki oraz rtm. kaw. och. Piotr Szakacz. Podkreślono zasługi „Romana" i jego żołnierzy oraz konieczność pielęgnowania pamięci o tych, których przez lata próbowano wymazać z historii.
Ppor. Ewelina Grygorowicz z 1. Batalionu Zmechanizowanego Szwoleżerów Mazowieckich odczytała apel pamięci, w którym przywołano nazwiska dowódców i żołnierzy oddziałów partyzanckich działających na tym terenie. W ciszy lasu donośnie zabrzmiał okrzyk „Polegli na polu chwały", a następnie salwa honorowa, co wywołało głębokie wzruszenie wśród zebranych. Po apelu delegacje złożyły kwiaty i zapaliły znicze pod pomnikiem.
Bieg Pamięci
Po zakończeniu uroczystości odbył się III Bieg Pamięci ppor. Wierzbickiego ps. „Roman" oraz żołnierzy Oddziałów Partyzanckich AK Obwodów Suwałki i Augustów na symbolicznym dystansie 1944 metrów. Wręczono puchary za zawody strzeleckie, a następnie ponad 100 uczestników ruszyło w trasę. Stawkę biegu zamykała grupa gości oficjalnych i organizatorów: Starosta Augustowski Piotr Rusiecki, Wójt Gminy Nowinka Teresa Strękowska, Nadleśniczy Nadleśnictwa Szczebra Marek Masłowski oraz rtm. kaw. och. Piotr Szakacz, por. kaw. och. Jacek Iżykowski – którzy również pokonali całą trasę.
Każdy uczestnik biegu otrzymał pamiątkowy dyplom oraz medal z wizerunkiem „Romana" umieszczonym w kompozycji liści dębu. Dekoracji dokonali członkowie rodziny ppor. Wierzbickiego oraz Danuta i Zbigniew Kaszlej. Najszybsi biegacze otrzymali puchary i nagrody książkowe przekazane przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku.
Wyniki:
Kategoria mężczyzn:
- I miejsce - Henryk Hołdyński
- II miejsce - Tomasz Janczulewicz
- III miejsce - Szymon Gajewski
Kategoria kobiet:
- I miejsce - Aleksandra Korzun
- II miejsce - Monika Kaczyńska
- III miejsce - Anna Kondratowicz
Bieg został perfekcyjnie przeprowadzony i zorganizowany przez Stowarzyszenie Woda-Las z p. Antonim Kuźmą na czele oraz Gminny Ośrodek Kultury w Nowince. Bieg finansowany był w ramach projektu „Aktywni Lokalnie" realizowanego przez Fundację Orły Sportu ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest Minister Sportu i Turystyki.
Organizacja wydarzenia, które przywraca pamięć i należny szacunek bohaterom, jest zarówno obowiązkiem, jak i zaszczytem. Połączenie uroczystości oficjalnych z aktywnościami sportowymi – biegiem patriotycznym, rajdem rowerowym i zawodami strzeleckimi – przyciągnęło uczestników w każdym wieku, w tym wielu młodych ludzi. Była to żywa lekcja historii, patriotyzmu i postaw obywatelskich. Obchody 81. Rocznicy śmierci ppor. Juliana Wierzbickiego ps. "Roman" zorganizowano przy wsparciu Województwa Podlaskiego -Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego.
Organizatorzy wydarzenia: Szwadron Honorowy 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich im. płk. Jana Kozietulskiego, Gmina Nowinka, Nadleśnictwo Szczebra oraz Gminny Ośrodek Kultury w Nowince.
Foto: Mikołaj Samborek
