Słowo "katechizm" jest znane powszechnie, często budzi jednak pewną konfuzję. Jego znaczenie zmieniało się w ciągu wieków. Katechizmy to przy tym dla katolików i chrześcijan innych wyznań najważniejsze spośród książek religijnych po Biblii.
Czym jest katechizm?
Katechizm to syntetyczny wykład prawd wiary i moralności chrześcijańskiej, oparty na Biblii, a w katolicyzmie i prawosławiu także na Tradycji i pismach Ojców Kościoła. Współcześnie Katechizm Kościoła Katolickiego to samodzielna publikacja, mająca charakter dokumentu oficjalnego - obowiązuje on wszystkich katolików, stanowiąc oficjalny wykład nauczania Kościoła.
Nie było tak jednak zawsze - dawniej katechizmami nazywano wszystkie książki religijne stanowiące syntezę prawd wiary, w tym skierowane do ludu. W literaturze religijnej wykształciła się specyficzna "forma katechizmowa" - w formie pytań ucznia i odpowiedzi nauczyciela. Tę samą formę miały później także inne podręczniki, katechizmy wywarły więc duży wpływ na rozwój literatury dydaktycznej. Katechizmowa forma nauczania to uproszczona forma debaty scholastycznej: rodzajem katechizmu były już wielkie dzieła scholastyki, w tym Suma Teologiczna św. Tomasza z Akwinu. Powstała ona właśnie jako podstawowy podręcznik prawd wiary, synteza całej teologii skierowana do średniowiecznych studentów.
Współczesny Katechizm Kościoła Katolickiego nie ma już formy katechizmowej - jest przez to za stosunkowo trudny w odbiorze dla słabiej wykształconych katolików. Poprzedzały go obowiązujący w XX wieku katechizm św. Piusa X oraz słynny kontrreformacyjny Katechizm Rzymski z XVI wieku, przez wiele wieków główne źródło wiedzy religijnej. Równie ważne katechizmy były dla protestantów - Duży Katechizm Marcina Lutra to nie tylko wykład zasad religii luterańskiej, ale też rodzaj dokumentu programowego. Miał on konsolidować reformację i wskazywać na to, w jaki sposób jej zasady teologiczne różnią się od katolickich.
Katechizm jako podręcznik do religii
Katechizmami nazywamy wciąż także podręczniki, które nie stanowią oficjalnych dokumentów kościelnych. Są to głównie książki dla dzieci i młodzieży, a także dla nowożeńców i innych grup wymagających katechizacji. Dla tak rozumianych katechizmów nie są kluczowe rozległość wykładu teologii i filozoficzna precyzja pojęciowa, o wiele ważniejsza jest prawidłowa dydaktyka, której zasady nie różnią się od podręczników do innych dziedzin, niż religia.
Katechizmy rozumiane jako podręczniki wydają jednak ze względu na specyfikę tematyki religijnej nietypowe wydawnictwa podręcznikowe i dydaktyczne, ale wydawnictwa religijne. Należy do nich np. wydawnictwo WAM, publikujące katechizmy w nowoczesnej formie. Warte uwagi są podręczniki do religii z wydawnictwa Jedność, które wydaje np. podręczniki do religii dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną oraz katechizmy opierające się na wykładzie moralności katolickiej w świecie współczesnym, w bogatej szacie graficznej.
